Zamki i Palace - Obiektywnie: Sanniki

Zespół pałacowo-parkowy w Sannikach
był własnością prominentnych rodów szlacheckich,
Pruszaków i Sapiehów.

Pałac jest miejscem wakacyjnego pobytu
Fryderyka Chopina latem 1828 roku.

Pałac w Sannikach jest jedynym obiektem na Mazowszu związanym z Fryderykiem Chopinem, który nigdy nie był rekonstruowany, a poddany został jedynie kompleksowej rewaloryzacji.

Pałac w Sannikach i dobra ziemskie z nim związane kilkukrotnie na przestrzeni wieków zmieniały właścicieli. Począwszy od książąt mazowieckich poprzez króla, szlachtę, ziemian aż do końca II wojny światowej znajdowały się w rękach prywatnych właścicieli.
Istotne w historii Polski wydarzenia, jak powstania listopadowe i styczniowe czy obie wojny światowe miały wpływ na historię Sannik, a tym samym i pałacu.
Walory historyczne, wyjątkowe polichromie z końca XVIII i połowy XIX wieku
oraz sentymentalne pamiątki po największym polskim kompozytorze sprawiają, że Sanniki są ważnym elementem szlaków turystycznych, zarówno polskich, jak i wielu zagranicznych.

Zabytkowe założenie pałacowe w Sannikach powstało w końcu XVIII wieku, na terenie dawnego zespołu dworskiego. Jego reliktami są fundamenty dworu oraz szpalery lipowe z drugiej połowy XVIII wieku zachowane na terenie parku. Pod koniec wieku zarządcami tych dóbr stali się Pruszakowie.
Na własność wykupił je
w 1834 roku Aleksander Pruszak.
Pałac został przekształcony w pierwszej ćwierci XIX wieku i można go uznać za czołową realizację tzw. willi włoskiej na ziemiach polskich. W pierwszej połowie XIX wieku ukształtował się układ założenia pałacowo -parkowego sąsiadującego od północy z sadami i ogrodami użytkowymi, od wschodu z dużym folwarkiem, a od zachodu z dwoma stawami i zabudowaniami cukrowni.

Tomasz Tadeusz Pruszak wybudował pałac w Sannikach

w około 1793 roku, w stylu klasycystycznym.

Obiekt powstał na planie prostokąta i służył od początku jako letnia rezydencja. Spadkobiercą Tomasza Tadeusza został Aleksander Paweł, który (najprawdopodobniej po 1831 roku) powiększył pałac o północne skrzydło i wieżę z pawilonem,

tworząc pierwszą na ziemiach polskich budowlę stylizowaną na włoską willę. Za projekt odpowiadał wówczas wybitny polski architekt i konserwator

Władysław Marconi (1848-1915).

Żona Aleksandra, Marianna ze Skarzyńskich, była z kolei pochłonięta projektowaniem parku wokół pałacu.

Z pobytem Fryderyka w Sannikach wiąże się również
„historia miłosna”.
Młody kompozytor spędzał dużo czasu z guwernantką państwa Pruszaków, która niedługo po tym zaszła w ciążę.
Pierwsze podejrzenie padło na niczego nieświadomego kompozytora, jednak szybko wyjaśniło się, że ojcem dziecka jest tajemniczy N.,
co Chopin w zabawny sposób skomentował:

„Jednak to, co Cię najwięcej zajmie, jest, że ja biedny, ja muszę dawać niby lekcje. Przyczyna jest następująca. N. unieszczęśliwił pannę guwernantkę w domu przy ul. Marszałkowskiej. Panna ma dziecię w brzuszku, a hrabina, czyli pani domu, nie chce więcej widzieć uwodziciela. Ale najlepsze w tym, że poprzednio myślano, iż rzeczywiście wydawało się, jakobym ja był uwodzicielem, ponieważ byłem dłużej niż miesiąc w Sannikach i zawsze z guwernantką wychodziłem do ogrodu na przechadzkę. Ale chodziłem na przechadzkę i nic więcej. Ona nie jest zachwycająca. Ja, niedołęga, nie miałem apetytu na szczęście dla mnie.”

Luźnym nawiązaniem do tego wydarzenia jest rzeźba z brązu znajdująca się w parku niedaleko bramy głównej, która przedstawia kompozytora wraz z guwernantką,
oczywiście przy fortepianie.

Finał sprawy skończył się odesłaniem guwernantki do Gdańska, natomiast Chopin został ostatecznie ojcem chrzestnym dziecka.

Pobyt kompozytora w Sannikach upamiętnia również inny pomnik znajdujący się w parku. Rzeźba autorstwa Ludwiki Kraskowskiej- Nitschowej, której projekt powstał już w 1960 roku.

Odlano według niego jeszcze 2 rzeźby,
jedna stoi w meksykańskiej Guadalajarze,
druga w Manchesterze, w Anglii.

W pałacu zachowała się także inna pamiątka łącząca Chopina i Pruszaków. W około 1820 roku familia zakupiła w warszawskiej wytwórni Antoniego Zakrzewskiego fortepian, który trafił bądź do Sannik,
bądź do warszawskiego pałacu Pruszaków przy ulicy Marszałkowskiej 141 (dziś już nie istnieje).

Było klawiszowców wielu, ale żaden z nich nie śmiał zagrać... przy ;-)

Możliwe, że Fryderyk odwiedzając państwa Pruszaków, grywał na tym instrumencie.
Po śmierci Aleksandra Pawła Pruszaka, który go zakupił, fortepian przepadł bez wieści, odnajdując się dopiero w 1888 roku.

Potomkowie Pruszaków nabyli go wówczas od swojego kuzynostwa, państwa Radwanów.

Po śmierci Konstantego żona Amelia i syn Aleksander Ksawery musieli podjąć trudną decyzję o sprzedaży dóbr.

W 1856 roku Sanniki trafiły ostatecznie w ręce
księcia Leona Sapiehy i jego małżonki
Joanny z Tyszkiewiczów.

W 1873 roku od księcia Sapiehy Sanniki nabył Samuel (Seelig) Natanson. Był on warszawskim kupcem i bankierem.

Po jego śmierci trafił one w ręce synów: Henryka, Ludwika, Józefa, Szymona, Ignacego, Adama i najmłodszego, Jakuba. Majątkiem zarządzał formalnie Ignacy, a później Jakub.

W 1882 roku bracia założyli Spółkę Akcyjną Fabryki Cukru Sanniki, która przejęła dobra, osadę fabryczną i cukrownię.

Jedyna córka Jakuba Natansona,

Antonina, chcąc odziedziczyć majątek, musiała go wykupić
od Spółki za 300 tys. rubli, co nastąpiło w 1909 roku.

Antonina wraz ze swoim mężem Stefanem Dziewulskim
byli ostatnimi prywatnymi właścicielami pałacu.
W 1908 roku rozpoczęto przebudowę parku według projektu Stefana Celichowskiego, a w 1910 roku przerobiono sam pałac według projektu Władysława Marconiego. W latach 1916-1925 trwał remont budynku, który doprowadził do jego ostatecznego ukształtowania.

Rodzinna Dziewulskich była dumna z faktu,
że w ich pałacu przebywał kiedyś Fryderyk Chopin i w 1925 roku na pamiątkę tego wydarzenia nad wejściem do wieży wmurowali tablicę pamiątkową, którą wcześniej już prezentowałem.

Po wybuchu I wojny światowej w okolicach Sannik toczyły się walki między Rosjanami a Niemcami. W maju 1915 roku przeważające siły naszych zachodnich sąsiadów zajęły wieś, w związku z czym do listopada 1918 roku urzędowała tutaj niemiecka komendantura etapowa. W tym czasie majątek cały czas należał do państwa Dziewulskich. Ważnym wydarzeniem była również wizyta prezydenta Ignacego Mościckiego w pałacu w maju 1930 roku.

II wojna światowa również nie ominęła miejscowości.
Od 9 do 18-22 września 1939 roku na terenie Sannik toczyły się walki w ramach działań wojennych Bitwy nad Bzurą. Wzięły w niej udział dwie armie polskie: „Poznań”, pod dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby i „Pomorze” gen. Władysława Bortnowskiego, ścierając się z 8. Armią gen. Johannesa Blaskowitza i 10. Armią gen. Waltera von Teichenau.
W okolicach Sannik działania bojowe prowadziły 15. i 27. Dywizja Piechoty wchodzące w skład Armii „Poznań”, dowodzone przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza - w pałacu był zakwaterowany jego sztab Grupy Operacyjnej.
18 września 1939 roku osada została zajęta przez Wehrmacht, a teren powiatu gostynińskiego, w tym Sanniki, włączone do III Rzeszy, wchodząc w skład regionu Warthegau (Kraj Warty). Pałac stał się siedzibą władz okupacyjnych.
18 stycznia 1945 roku Sanniki zajęły oddziały 2. Armii Pancernej Gwardii gen. pułk. Siemiona Bogdanowa.

Państwo Dziewulscy pozostali właścicielami majątku aż do 1945 roku, kiedy to na podstawie dekretu PKWN o reformie rolnej dobra sannickie przeszły na własność Skarbu Państwa. Skutkowało to ich częściowym rozparcelowaniem, a pozostałe tereny przekazano w 1949 roku pod powstanie Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Przez następne kilkadziesiąt lat pałacowe pomieszczenia służyły jako biura i mieszkania dla pracowników PGR-u. W późniejszym okresie otworzono tu nawet przedszkole, a w lewym skrzydle salę kinową.
PGR przetrwał aż do 1993 roku, po czym pałac wraz z przyległymi terenami przeszedł na własność gminy Sanniki.

9 lutego 1981 roku, otworzono w pałacu

Ośrodek Pamięci Fryderyka Chopina.

Z tej okazji odbył się koncert z udziałem wybitnej pianistki Haliny Czerny-Stefańskiej oraz aktora Wojciecha Siemiona. Wydarzenie zapoczątkowało istniejącą do dzisiaj tradycję prezentowania muzyki klasycznej w połączeniu z recytacją poezji tudzież innych tekstów o tematyce chopinowskiej.

W Sannikach w każdy pierwszy weekend miesiąca
(od marca do września)
odbywają się koncerty fortepianowe.
Latem zaś, goszczą tu także liczne kiermasze sztuki ludowej w czasie których organizowane są bardzo często koncerty folklorystyczne.