 |
| pocztówka z 1902 r. |
W rejonie Gór Świętokrzyskich pierwszą z takich siedzib był dwór w Tarczku, którego materialnych śladów nie udało się dotąd odnaleźć.
Na początku wieku XIV biskup Bodzanta z Jankowa opuścił Tarczek i zbudował drewniany dwór na wzniesieniu nad rzeką Psarką.
Założył też w pobliżu miasto, które od jego imienia nazwano Bodzentynem.
Miasto wkrótce stało się centrum majątków biskupich, a z czasem przejęło też funkcje handlowe i usługowe po chylącym się ku upadkowi Tarczku.
Murowany, gotycki zamek bodzentyński zbudował w II połowie XIV wieku (przed rokiem 1380) następca Bodzanty na krakowskim stolcu biskupim, Florian z Mokrska.
Zamek, którego umocnienia połączone były z fortyfikacjami miejskimi, stanowiły przez kilka stuleci ulubione miejsce pobytu biskupów.
W roku 1410 gościł w nim także Władysław Jagiełło, przyjmując tu posłów pomorskich.
W II połowie XVI stulecia zamek z inicjatywy biskupa Franciszka Krasińskiego został gruntownie przebudowany, stając się renesansową rezydencją, w pełni zgodną z wymaganiami nowej epoki. Pracami kierował pochodzący z Italii budowniczy, Jan Balcer.
Oprócz trzykondygnacyjnego głównego gmachu, powstały wtedy dwa inne obiekty - dla gości i dla służby.
Kolejna przebudowa miała miejsce w wieku XVII - ukończono ją w roku 1691.
Jej inicjatorem był biskup Jan Małachowski a autorem Franciszek Solari.
Zamek uzyskał wówczas plan w kształcie podkowy dwoma bocznymi skrzydłami - pawilonami.
O ile zaprojektowane wówczas elewacje były absolutnie nowoczesne, o tyle detal kamieniarski wykazywał pewne zapóźnienie.
Ostatnim inwestorem w bodzentyńskiej rezydencji był w II połowie XVIII wieku biskup Kajetan Sołtyk, zatrudniając wybitnego architekta tamtych czasów, Jakuba Fontanę.
Znaczenie zamku w Bodzentynie maleć zaczęło już od czasu wybudowania w Kielcach biskupiego pałacu, ale kresem tego obiektu stało się uchwalone przez Sejm Czteroletni upaństwowienie biskupich dóbr.
Sposób użytkowania zamku w wieku XIX doprowadził go do stanu ruiny, z której nikt go już nie podźwignął.
Austriacy urządzili w zamkowych pomieszczeniach spichlerz.
Potem znajdował się w nich wojskowy szpital. Zachowany opis z roku 1820 informuje: "...zamek biskupi ma trzy piętra, gmach ogromny zruynowany...".
W roku 1843 istniał zamysł rozebrania zamku.
Dokonywali tego stopniowo ale konsekwentnie, mimo ogłoszonego w tej materii zakazu władz, okoliczni mieszkańcy, traktując rozpadający się zamek, jako niezwykle tani - bo darmowy - magazyn materiałów budowlanych.
W ostatnich latach prowadzone były tu prace badawcze, na podstawie których opracowywano dokumentację naukową i projektowo - konserwatorską, aby zamek zachować i zabezpieczyć w stanie tak zwanej "trwałej ruiny" a przy tym wydobyć na światło dzienne, by pokazywać turystom, najstarsze, gotyckie relikty.
Jedynym elementem, który zachował się w nie najgorszym stanie i wciąż stanowi dowód minionej świetności zamku, jest późnorenesansowy portal główny, wykonany z czerwonego piaskowca.
Kalendarium;
1380 r. -po śmierci Floriana z Mokrska zamek przejął Zawisza z Kurozwęk herbu Poraj
1410 r. - przed bitwą pod Grunwaldem na zamku zatrzymał się król Władysław Jagiełło, który odbywał pielgrzymkę do klasztoru na Świętym Krzyżu. Przyjął tu posłów z Pomorza
1413 r. - pożar zniszczył miasto i naruszył też zamek. Wkrótce później biskup Zbigniew Oleśnicki dokonał pierwszej rozbudowy zamku - wzniósł północne skrzydło mieszkalne
1420 r. - zachowała się wzmianka o remoncie wieży dokonywanym przez miejscowego cieślę
koniec XV w. - kardynał Fryderyk Jagiellończyk dobudował od wschodu nowe reprezentacyjne skrzydło mieszkalne z wieżyczkami w których były latryny i klatka schodowa
II poł. XVI w. - biskup Franciszek Krasiński rozpoczął wielką przebudowę starego zamku w renesansową rezydencję. Powstały wtedy m.in. arkadowe krużganki w skrzydle wschodnim
1581 r. - prace kontynuował i zakończył w tym roku biskup Piotr Myszkowski, sprowadził w tym celu włoskiego architekta Jana Balcera.
I poł. XVII w. - biskup Piotr Tylicki postawił skrzydło południowe oraz budynek bramny, do którego prowadził most ponad wykopaną fosą.
lata 1657 - 1691 r. - prowadzono prace nad kolejną rozbudowę zamku, tym razem w stylu barokowym. Zakończył je biskup Jan Małachowski. Rezydencji nadano kształt podkowy. Od miasta zamek oddzielono murem, wtedy też powstał portal z czerwonego piaskowca.
ok. poł. XVIII w. - następna przebudowa po kierunkiem architekta Jakuba Fontany.
1789 r. - gdy właścicielem chylącemu się już ku upadkowi zamku był biskup Sołtyk,
sejm zadecydował o przejęciu majątku biskupów krakowskich (w tym i zamku) przez państwo.
Od tej pory był wykorzystywany jako magazyn i szpital. Potem próbowano jeszcze zaadoptować go na potrzeby fabryki i siedziby władz miejskich, ale nic z tego nie wyszło.
I poł. XIX w. - w kilku zachowanych salach zamkowych mieszczanie Bodzentyna urządzali jeszcze bale.
II poł. XIX w. - mury zamkowe zaczęły się walić. Dodatkowo okoliczni mieszkańcy rozbierali to co zostało traktując ruiny jako źródło darmowego budulca.
1902 r. - zamek uznano za zabytek i otoczono ochroną.
Ciekawostki.
1-Do czasu rozbiórki narożnej wieży zamkowej pełniła ona funkcję więzienia, do którego po linie spuszczano więźniów. Odsiadywali w nim wykroki wrogowie panujących biskupów, wśród nich znienawidzeni przez Kościół protestanccy kalwini i odrzucający doktrynę o Trójcy Św. bracia polscy (arianie.) Podania mówią, że jednego z nich biskup Zadzik tak długo morzył głodem, aż ten zjadł zamknięte z nim w celi heretyckie księgi. Źródła wspominają też o księdzu Kazimierzu Bełzie, który odbywał tutaj pokutę za kradzież z kościoła myślenickiego przechorowywanych w skarbcu złotych ozdób.
2-W latach 60. i 80. XX wieku na terenie ruin prowadzono prace archeologiczne, których celem było odsłonięcie reliktów średniowiecznego założenia, a także określenie faz chronologicznych w architekturze dawnej warowni. Podczas tych badań wydobyto dużą ilość fragmentów naczyń szklanych i ceramicznych oraz kolorowych kafli piecowych, z których wiele charakteryzowało się wysokimi walorami artystycznymi, przedstawiając fantastyczne postacie ludzi i zwierząt.
Ponadto udało się odnaleźć 3 szelągi pochodzące z czasów panowania Jana Kazimierza.
Województwo: świętokrzyskie
Powiat: kielecki
Gmina: Bodzentyn
sierpień 2017
źródło; zamki.pl, pik.kielce.pl, zamkipolskie.com, zamkomania.pl, wikipedia.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz